Viêm nướu hoại tử lở loét (VNHTLL) có lẽ là một trong những loại bệnh nha chu được ghi nhận sớm nhất trong lịch sử loài người. Sự khởi phát của viêm nướu hoại tử lở loét liên quan đến kích xúc tâm lý, nhu cầu sinh lý và tình trạng thiếu dinh dưỡng. Những triệu chứng lâm sàng của viêm nướu hoại tử lở loét không có gì thay đổi so với những mô tả đầu tiên về chứng bệnh này, với các dấu chứng điển hình: hoại tử gai nướu, đau nhức, chảy máu. Bệnh này có nhiều tên gọi khác nhau theo thời gian như bệnh Vincent, viêm nướu do thoi xoắn khuẩn, bệnh miệng đường hầm, viêm nướu hoại tử lở loét cấp tính, và bây giờ là viêm nướu hoại tử lở loét.
Mặc dù các dấu chứng lâm sàng của viêm nướu hoại tử lở loét rất dễ nhận diện, nhưng vấn đề bệnh căn và bệnh sinh vẫn chưa được sáng tỏ. Với cùng loại vi khuẩn, nhưng tại sao viêm nướu hoại tử lở loét chỉ phá hủy gai nướu và khu trú vùng nướu viền trong trường hợp bình thường? Tại sao viêm nướu hoại tử lở loét ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch lại dẫn đến phá hủy trầm trọng các cấu trúc nha chu khác. Và tại sao viêm nướu hoại tử lở loét ở trẻ suy dinh dưỡng nặng lại dẫn đến phá hủy lan rộng các cấu trúc mô mềm vùng mặt và có khả năng dẫn đến tử vong. Bài tổng quan này dựa trên những cứ liệu khoa học tin cậy, liên quan đến viêm nướu hoại tử lở loét, nhằm mục đích đúc kết những hiểu biết về bệnh, cung cấp cơ sở cho việc chẩn đoán và lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp.
Triệu chứng lâm sàng của viêm nướu hoại tử lở loét
VNHTLL đặc trưng bởi các triệu chứng lâm sàng: hoại tử gai nướu, chảy máu, đau.
Hoại tử gai nướu thường thấy dưới dạng gai nướu lõm hình chén. Dấu hiệu này rất dễ phát hiện, tuy nhiên đặc điểm về hình thái của răng (kích thước,hình dạng) và sự sắp xếp của răng có thể dễ làm cho những BS thiếu kinh nghiệm nhầm lẫn. Chẳng hạn như trong trường hợp răng hở kẽ kết hợp tình trạng viêm nướu cũng có thể đưa đến tình trạng nướu có dạng lõm. Mất bám dính và tiêu xương ít xảy ra trong VNHTLL, nhưng nếu bệnh tái phát nhiều lần thì cũng có thể hiện diện triệu chứng này.
Chảy máu nướu là dấu hiệu ít đặc trưng nhất so với các dấu hiệu khác, vì rằng hầu như rất nhiều bệnh lý nha chu có dấu hiệu chảy máu. Điều khác biệt trong VNHTLL là dấu hiệu chảy máu tự phát, không cần bất kỳ kích thích nào như những bệnh lý nha chu khác.
Đau trong VNHTLL là dấu hiệu đặc trưng của bệnh. Đau thường dữ dội và là lý do điều trị chính của bệnh nhân VNHTLL. Các bệnh lý nha chu khác cũng gây đau như áp xe nha chu, herpes nhưng có thể phân biệt dễ dàng với đau do VNHTLL.
Nếu không có 1 trong 3 triệu chứng nêu trên, không thể chẩn đoán là VNHTLL.
Ngoài 3 triệu chứng chính nêu trên, những triệu chứng khác cũng có thể gặp trong VNHTLL như: sưng hạch vùng, hôi miệng, sốt và mệt mỏi. Những triệu chứng này không đặc trưng cho bệnh VNHTLL vì những bệnh lý nha chu khác cũng có thể có triệu chứng này. Sưng hạch vùng ít gặp trong VNHTLL, và nếu có thì chủ yếu là trong những trường hợp VNHTLL tiến triển và trầm trọng. Hôi miệng cũng chỉ thi thoảng và còn gặp trong nhiều bệnh cảnh nha chu khác. Theo một số nghiên cứu thì sốt và mệt mỏi xảy ra phổ biến trong VNHTLL, nhưng hầu hết những nghiên cứu khác lại cho rằng dấu hiệu này gặp trong viêm nướu miệng herpes tiên phát và tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn nhiều hơn.
Trước đây, VNHTLL được phân thành loại cấp tính và mạn tính, nhưng hiện nay quan điểm đó là một sự nhầm lẫn. Một khi đã bị VNHTLL, bệnh nhân rất dễ bị tái phát trong tương lai. Các tác giả đã nhầm lẫn khi cho rằng đây là dạng VNHTLL mạn tính, và do đó thuật từ VNHTLL cấp tính trước kia hay dùng, nay không còn được sử dụng nữa, vì chỉ có một dạng VNHTLL, chứ không hề có VNHTLL cấp tính và mạn tính.
Chẩn đoán viêm nướu hoại tử lở loét
VNHTLL có thể được chẩn đoán dễ dàng trong giai đoạn khởi phát với các triệu chứng đặc trưng, và hết bệnh chỉ sau vài ngày nếu điều trị đúng. Đáp ứng điều trị một cách ngoạn mục này khó có thể xảy ra đối với các bệnh nha chu liên quan mảng bám. Hơn nữa, VNHTLL chỉ ảnh hưởng khu trú ở gai nướu và nướu viền. Tuy nhiên nếu VNHTLL xảy ra trên nền một bệnh lý nha chu khác thì có thể làm cho việc chẩn đoán trở nên phức tạp.
Trong trường hợp VNHTLL có gây mất bám dính, nó vẫn đáp ứng nhanh chóng với điều trị. Một đặc điểm quan trọng của VNHTLL là khả năng tái sinh gai nướu sau điều trị, và điều này là không thể đối với những bệnh lý nha chu khác.