Sạn tủy là những hạt vôi hóa ở tủy buồng hay tủy chân, thường không có triệu chứng trừ khi ảnh hưởng đến thần kinh hay mạch máu. Chúng hiện diện ở cả các răng mọc bình thường và cả răng chưa mọc.
Sạn tủy được chia thành hai loại là sạn tủy thật và sạn tủy giả. Sạn tủy thật có cấu trúc tương tự ngà và đuôi bào tương trên bề mặt (Hình 1) .
Sạn tủy thật khá hiếm và thường được nằm gần lỗ chop. Một số quan điểm cho rằng sự phát triển của sạn tủy thật là do sự vùi của biểu mô bao quanh chân răng trong tủy. Những tàn tích biểu mô này làm cho các tế bào tủy diệt hóa thành nguyên bào ngà, tạo ra khối ngà gọi là sạn tủy thật.
Sạn tủy giả không có ống ngà và xuất hiện như những lớp mô vôi hóa đồng tâm, không có (Hình 2) hoặc có bó sợi collagen bên trong (Hình 3). Ở trung tâm của các lớp vôi hóa đồng tâm này có thể còn sót lại các tế bào hoại tử đã vôi hóa. Môt số sạn tủy giả nghi ngờ xuất hiện xung quanh các mạch máu như thể hiện trong hình 4.
Hiện tượng các hạt vôi hóa trong lòng mạch có thể là nhân tích tụ trong sự hình thành sạn tủy giả. Tất cả các sạn tủy giả đều bắt đầu một chân tích tụ nhỏ và gia tăng kích thước bởi những vòng tích tụ chung quanh bề mặt, trong khi mô tủy xung quanh vẫn bình thường. Sạn tủy có thể lấp đầy phần lớn buồng tủy.
Sạn tủy tự do nằm hoàn toàn trong mô tủy, sạn tủy dính nằm một phần trong ngà và một phần trong tủy, còn sạn tủy vùi nằm hoàn toàn trong ngà. Tất cả các sạn tủy được tin rằng ban đầu nằm tự do trong tủy, sau đó sẽ dính hoặc vùi trong thành ngà theo sự hình thành và phát triển của ngà.
Sạn tủy có thể xuất hiện gần mạch máu và thần kinh (Hình 5) . Điều này được cho là do sạn tủy phát triển lớn và tiếp xúc với mạch máu hay thần kinh.
Sạn tủy khá phổ biến, tuy nhiên việc xuất hiện trên phim X quang thấp hơn so với nghiên cứu mô học, khả năng do mức độ vôi hóa chưa đủ để thấy trên phim X quang. Tỷ lệ sạn tủy và kích thước sạn tủy cũng gia tăng theo tuổi tác. Theo một ước tính 66% người từ 10 – 30 tuổi, 80% người từ 30 – 50 tuổi và 90% người trên 50 tuổi có sạn tủy ở mức độ khác nhau.
Nghiên cứu tương quan giữa sạn tủy và bệnh tim mạch cho thấy mối liên quan. Phát hiện này cho thấy tính hữu ích của việc chụp X quang nha khoa có thể giúp phát hiện bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh tim mạch để sàng lọc và đánh giá thêm.
Nguồn: Trích Mô phôi miệng, Hàm mặt ứng dụng – TS. BS Trần Ngọc Quảng Phi